Rodzaje kruszyw budowlanych

Nazwa "kruszywa" obejmuje wiele rodzajów materiałów, które różnią się od siebie zarówno wyglądem, jak i specyfiką. Jednak niemal wszystkie są szeroko wykorzystywane w budownictwie, gdzie pełnią kluczową rolę m.in. jako składnik betonu, zaprawy, czy jako element utwardzający podłoże. Należy pamiętać, że każda czynność wymaga użycia innego, dobrze dopasowanego surowca, który posiada odpowiednie właściwości. Jakie są więc rodzaje kruszyw budowlanych? I jaki ich rodzaj warto zastosować w poszczególnych sytuacjach? 

Rodzaje kruszyw budowlanych

Kruszywa możemy podzielić na kilka grup, biorąc pod uwagę różne ich cechy.  

Podstawowym kluczem może być ziarnistość kruszywa. Wyróżniamy więc:  

• kruszywa drobne, czyli takie, których ziarenka mają wymiary mniejsze lub równe czterem milimetrom,
• kruszywa grube, których ziarenka mają wielkości ponad cztery milimetry,
• kruszywa o ciągłym uziarnieniu, które stanowią mieszankę kruszyw drobnych i kruszyw grubych.

Ze względu na gęstość objętościową, czyli stosunek masy materiału do jego objętości, kruszywa dzielimy na:

• kruszywa lekkie, czyli te o gęstości mniejszej niż 1800 kg/m³,
• kruszywa zwykłe, czyli te o gęstości od 1800 do 3000 kg/m³,
• kruszywa ciężkie, czyli te o gęstości większej niż 3000 kg/m³.

Kruszywa możemy podzielić też ze względu na sposób ich pozyskiwania:  

• kruszywa naturalne, których rozdrobnienie jest wynikiem erozji skał - piaski, żwiry, pospółka, otoczaki; a także te, które powstają w wyniku mechanicznego rozdrobnienia skał litych występujących w przyrodzie w postaci luźnych odłamów skalnych,
• kruszywa sztuczne, które są pozyskiwane w wyniku termicznej bądź innej modyfikacji kruszyw mineralnych lub odpadowych.

Obowiązujące normy

Kruszywa budowlane dzielone są także ze względu na obowiązujące normy. Wyróżniamy:  

• normę PN – EN 13139, czyli kruszywa do zapraw,
• normę PN – EN 12620, czyli kruszywa do betonu,
• normę PN – EN 13043, czyli kruszywa do mieszanek bitumicznych i powierzchniowych utrwaleń stosowanych na drogach, lotniskach i innych powierzchniach przeznaczonych do ruchu.
• normę PN−EN 13055 cz. 1 i 2, czyli kruszywa lekkie do betonu, zaprawy i zaczynu,
• normę PN – EN 13242, czyli kruszywa do niezwiązanych i hydraulicznie związanych materiałów stosowanych w obiektach budowlanych i budownictwie drogowym,
• normę PN−EN 13383−1, czyli kamień do robót hydrotechnicznych,
• normę PN−EN 13450, czyli kruszywa na podsypkę kolejową.

Szerokie zastosowanie

Jak już wspomnieliśmy, kruszywa stosowane są na naprawdę szeroką skalę. Ich głównym zastosowaniem jest tworzenie betonu, w przypadku którego stanowią aż 70% objętości. Wykorzystywane do jego produkcji kruszywa muszą wykazywać odpowiedni stopień wilgotności i nasiąkliwości, a do tego muszą być mrozoodporne i wytrzymałe. 

Kruszywa stosowane są także do tworzenia zasypki, do podwyższania terenu, pod kostkę brukową, do tworzenia podjazdu, do tworzenia warstw filtracyjnych, jako składnik “suchego betonu”, a także na drogach w okresie zimowym (kruszywo uszorstniające).

Należy pamiętać, że w budownictwie stosuje się różne rodzaje betonu, a co za tym idzie różne kruszywa:

• do zwykłego betonu stosowany jest żwir, bazalt, a także granit,
• do betonu ciężkiego najlepsze są baryty, magnetyty oraz limonity,
• do betonu lekkiego wykorzystywane są węglanoporyty, keramzyty i żużle wielkopiecowe.

Warto także pamiętać, że:

• wapień i dolomit, czyli kruszywa ze skał o nieco niższej wytrzymałości są doskonałe do wyrobu lastriko oraz tynków szlachetnych,
• granit, bazalt i porfir, czyli kruszywa ze skał o dużej wytrzymałości, wykorzystywane są produkcji betonu odpornego na ściskanie i ścieranie, a także do wykonywania podbudów pod drogi,
• baryt, limonit, getyt, hematyt i magnetyt, czyli kruszywa specjalne ze skał o dużej gęstości są niezbędnym składnikiem ciężkich betonów osłonowych.  

Piasek i jego szczególne znaczenie

Szczególnym rodzajem kruszywa, które wydaje nam się zwyczajne, a jednak odgrywa ważną rolę, jest piasek. Należy jednak pamiętać, że każda czynność podejmowana w ramach prac budowlanych wymaga użycia innego jego rodzaju. 

Dla przykładu:

• w zaprawach cementowych i zaprawach cementowo-wapiennych należy stosować kruszywo o ziarnach nieprzekraczających dwóch milimetrów,
• do zapraw gipsowych i zapraw gipsowo-wapiennych należy zastosować piasek nieprzekraczający jednego milimetra, 
• w przypadku gładzi dobrym rozwiązaniem jest użycie piasku o bardzo drobnych ziarnach, czyli tych o wielkości do pół milimetra,
• w zaprawie murarskiej sprawdza się piasek kwarcowy i łamany ze skał twardych,
• jeśli chcemy osiągnąć efekt tynku chropowatego, należy wykorzystać piasek o frakcji czterech milimetrów,   
• do tynków maszynowych nakładanych metodą natryskową zalecany jest piasek o średnicy od jednego do półtora milimetra,  
• piasek kolorowy, czyli surowiec sztucznie barwiony, możemy wykorzystać do tworzenia kolorowych tynków zewnętrznych.